Achtergronden
Waar zijn ze dan?
Enrico Fermi
Waar zijn ze dan? Zoiets ongeveer zou natuurkundige Enrico Fermi in 1950 hebben gezegd tegen een paar collega's. Waar zijn ze dan, al die geavanceerde buitenaardse beschavingen die zouden moeten bestaan, gezien de ouderdom en de uitgestrektheid van het universum? Dit conflict tussen veronderstelde waarschijnlijkheid en het ontbreken van bewijs staat bekend als de Fermi-paradox.
Onze beschaving
Natuurlijk zijn er intussen veel antwoorden bedacht op de vraag van Fermi. Maar het is lastig om die antwoorden te toetsen; want we kennen maar een enkele min of meer intelligente beschaving. Dat is de menselijke beschaving, woonachtig op de planeet die we aarde noemen. We kunnen niet vergelijken; we hebben geen enkele referentie aan andere beschavingen, elders in de kosmos. Wel kunnen we onze eigen beschaving beoordelen op vaardigheden om buitenaardse contacten te leggen.
Onze ruimtevaart
De aardse ruimtevaart is piepjong. Het heeft mensen nog niet verder gebracht dan de maan, dankzij een krachtsinspanning die het uiterste vroeg van het menselijk vernuft. Met het zoeken naar signalen van buitenaards leven is onze beschaving nog maar kort geleden begonnen. En tot nu toe hebben onze wetenschappers nog niet beet gehad. Geduld, geduld, zouden we onszelf dan kunnen voorhouden; dit is een zaak van lange adem. En dat is het waarschijnlijk ook. Maar met geduld, hoogwaardig onderzoek, grote technische inspanningen en aanzienlijke investeringen zouden we een eind kunnen komen.
Achtergrond
Verdieping
Onze grootste prestatie
Niet onder controle
Die lange adem vraagt wel om een beschaving die haar zaakjes op orde heeft. En op het eerste oog wringt daar de schoen. Onze beschaving is in een samengestelde versnelling geraakt met exponentiële kenmerken, die niet oneindig door kan gaan. Piekmomenten op allerlei vlakken zijn al gepasseerd, staan voor de deur, komen eraan, of zijn zelfs nog niet gedetecteerd. De voortgang van dit complexe netwerkproces valt bij lange na niet waterdicht te simuleren. En dus weten we hooguit globaal waar we op afgaan. Het wekt op zijn minst de indruk van een op hol geslagen samenleving, met veel oncontroleerbare kenmerken en zeer grote risico's, tot op planetaire schaal.
Begaafd en begerig
Is onze beschaving in principe slim en talentvol genoeg om binnen- en buitenaards zichzelf verder te ontplooien en zich waardig te profileren? Ook dat weten we niet. Toch is er beslist sprake van een samenleving met een zekere wetenschappelijke en technische potentie. Maar beschikt onze beschaving ook over de balans, stabiliteit en eensgezindheid, de discipline en de zorgvuldigheid, om deze potentie geleidelijk te vergroten en effectief, productief en renderend voor onze beschaving, en dus ook voor onze planeet, in te zetten? Ik schrijf dit kort na een grotendeels mislukte klimaattop in Egypte. Ik schrijf dit terwijl Rusland en Oekraïne in oorlog zijn, waarbij raketten richting een kerncentrale worden afgevuurd. Ik schrijf dit terwijl Rusland en Noord-Korea met kernwapens naar hun opposanten zwaaien, die over dezelfde vernietigingswapens beschikken.
Russische roulette
Natuurlijk is er meer loos op onze aardbol; dit zijn slechts een paar krenten uit de pap van Pandora. Onze beschaving blijft het antwoord op de klimaatcrisis grotendeels schuldig, ondanks de groeiende onomkeerbaarheid. Onze beschaving stelt zichzelf bloot aan de levensgrote risico's van het spelen met kerncentrales en kernwapens. Onze beschaving speelt Russische roulette met zichzelf en met haar planetaire onderkomen. Eén van de verklaringen die bedacht zijn voor de Fermi-paradox gaat er vanuit, dat intelligent leven zichzelf ook weer snel vernietigt. De enige beschaving die wij kennen, de onze, lijkt bezig om daarvoor een steeds krachtiger bewijs te leveren. Dat bewijs zou kosmologische waarde kunnen hebben en zou dan wellicht onze grootste wetenschappelijke prestatie zijn. En naar dan valt te verwachten, voorlopig ook onze laatste.