Niet onder controle

Die lange adem vraagt wel om een beschaving die haar zaakjes op orde heeft. En op het eerste oog wringt daar de schoen. Onze beschaving is in een samengestelde versnelling geraakt met exponentiële kenmerken, die niet oneindig door kan gaan. Piekmomenten op allerlei vlakken zijn al gepasseerd, staan voor de deur, komen eraan, of zijn zelfs nog niet gedetecteerd. De voortgang van dit complexe netwerkproces valt bij lange na niet waterdicht te simuleren. En dus weten we hooguit globaal waar we op afgaan. Het wekt op zijn minst de indruk van een op hol geslagen samenleving, met veel oncontroleerbare kenmerken en zeer grote risico's, tot op planetaire schaal.

Begaafd en begerig

Is onze beschaving in principe slim en talentvol genoeg om binnen- en buitenaards zichzelf verder te ontplooien en zich waardig te profileren? Ook dat weten we niet. Toch is er beslist sprake van een samenleving met een zekere wetenschappelijke en technische potentie. Maar beschikt onze beschaving ook over de balans, de stabiliteit,  de eensgezindheid, de discipline en de zorgvuldigheid, om deze potentie geleidelijk te vergroten en effectief, productief en renderend voor onze beschaving, en dus ook voor onze planeet, in te zetten? Ik schrijf dit kort na een grotendeels mislukte klimaattop in Egypte. Ik schrijf dit terwijl Rusland en Oekraïne in oorlog zijn, waarbij raketten richting een kerncentrale worden afgevuurd. Ik schrijf dit terwijl Rusland en Noord-Korea met kernwapens naar hun opposanten zwaaien, die over dezelfde vernietigingswapens beschikken.

Russische roulette

Natuurlijk is er meer loos op onze aardbol; dit zijn slechts een paar krenten uit de pap van Pandora. Onze beschaving blijft het antwoord op de klimaatcrisis grotendeels schuldig, ondanks de groeiende onomkeerbaarheid. Onze beschaving stelt zichzelf bloot aan de levensgrote risico's van het spelen met kerncentrales en kernwapens. Onze beschaving speelt Russische roulette met zichzelf en met haar planetaire onderkomen. Eén van de verklaringen die bedacht zijn voor de Fermi-paradox gaat er vanuit, dat intelligent leven zichzelf ook weer snel vernietigt. De enige beschaving die wij kennen, de onze, lijkt bezig om daarvoor een steeds krachtiger bewijs te leveren. Dat bewijs zou kosmologische waarde kunnen hebben en zou dan wellicht onze grootste wetenschappelijke prestatie zijn. En naar dan valt te verwachten, voorlopig ook onze laatste.